Kleszcze w Łazienkach Królewskich

29 lipca 2025

Kiedy pierwsze promienie wiosennego słońca zachęcają mieszkańców Warszawy do spacerów po parkach, wśród traw, liści i krzewów budzą się także inni, mniej widoczni, ale równie znaczący lokatorzy miejskich terenów zielonych - kleszcze. Choć są niewielkich rozmiarów, mogą przenosić poważne choroby i wpływać na nasze zdrowie. Najnowsze badania naukowe rzucają światło na ich aktywność w przestrzeni miejskiej, w tym w samym sercu Warszawy - również w Łazienkach Królewskich.

Kleszcze w mieście: nieproszeni goście

Zespół naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego prowadził intensywne badania wiosną 2021 r., zbierając kleszcze w różnych lokalizacjach miejskich i podmiejskich. Okazuje się, że warszawskie tereny zielone to nie tylko miejsce rekreacji ludzi, lecz także środowisko życia dla dwóch gatunków kleszczy: kleszcza pospolitego Ixodes ricinus oraz kleszcza łąkowego Dermacentor reticulatus.

Wbrew pozorom, kleszcze świetnie odnajdują się w środku wielkiego miasta. W miejskich parkach, takich jak Ogród Botaniczny, stwierdzono nawet wyjątkowo dużą liczebność kleszczy pospolitych Ixodes ricinus - miejscami sięgała ona ponad 34 osobników na 100 m². Dla porównania, w większości lasów podwarszawskich liczba ta była kilkakrotnie mniejsza.

Sezonowość: marzec dla kleszcza łąkowego, maj dla kleszcza pospolitego

Kleszcz łąkowy pojawia się wcześniej - już w marcu, gdy tylko temperatury przekraczają 0°C. Natomiast szczyt jego aktywności przypada na kwiecień. Z kolei kleszcz pospolity zaczyna być liczny dopiero w kwietniu, osiągając maksimum aktywności w maju. Ta naturalna "zmiana na podium" sprawia, że ryzyko kontaktu z kleszczami utrzymuje się przez całą wiosnę.

Kleszcze i choroby: nie tylko problem lasów

W zebranych kleszczach wykryto DNA bakterii Borrelia burgdorferi sensu lato, odpowiedzialnej za niebezpieczną boreliozę z Lyme, oraz Rickettsia spp., mogących wywoływać gorączki plamiste. Co ważne, krętki znaleziono wyłącznie u kleszcza pospolitego Ixodes ricinus, natomiast bakterie z rodzaju Rickettsia obecne były aż u 64% kleszczy łąkowych Dermacentor reticulatus z miejskich terenów! Pokazuje to wyraźnie, że kleszcze z parków miejskich mogą być realnym zagrożeniem zdrowotnym, także dla mieszkańców miast.

Kiedy i gdzie uważać najbardziej?

Choć w Łazienkach Królewskich nie prowadzono bezpośredniego pobierania próbek w ramach opisywanego badania, wiadomo, że kleszcze Ixodes ricinus są tam obecne - potwierdzili to wcześniej naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego. Charakter tego miejsca - zacienione alejki, bujna roślinność oraz obecność dzikich zwierząt (wiewiórek, drobnych gryzoni) - sprzyja wysokiemu zagęszczeniu kleszczy.

Szczególną ostrożność warto zachować w takich miejscach jak: zalesione obrzeża parków, wysokie trawy i niekoszone łąki, wodopoje dzikich zwierząt.

Jak się chronić?
►Noś długie rękawy i nogawki podczas spacerów;
►Stosuj repelenty na skórę i ubrania;
►Dokładnie sprawdzaj ciało po powrocie ze spaceru, szczególnie skórę głowy, zgięcia kolan i pachwiny;
►Informuj dzieci o zagrożeniu i ucz je samodzielnej kontroli po zabawie na trawie.

Kleszcze jako część miejskiego ekosystemu

Choć kleszcze nie są mile widziane, ich obecność wpisuje się w szerszy obraz miejskiej bioróżnorodności. Odpowiednie zarządzanie zielenią miejską, np. ograniczanie przegęszczenia krzewów, może pomóc zmniejszyć ich liczebność. Równocześnie świadomość ryzyka i odpowiedzialne zachowanie pozwalają cieszyć się naturą bez obaw.

A co Ty wiesz o kleszczach? Sprawdź swoją wiedzę! Czy to, że mieszkasz na wsi/w mieście ma znaczenie? Pamiętaj, dobrze jest znać swojego wroga!

Weź udział w naszej ankiecie o kleszczach i patogenach przez nie przenoszonych.

KLIKNIJ TUTAJ I PRZEJDŹ DO ANKIETY

Zostałeś ugryziony przez kleszcza? Przebadaj go za darmo na obecność bakterii wywołujących boreliozę! Wypełnij krótką ankietę i wyślij kleszcza na adres:
Zakład Eko-Epidemiologii Chorób Pasożytniczych
Wydział Biologii UW, Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa

 

mgr Dagmara Wężyk, 

dr Dorota Dwużnik-Szarek, 

Zakład Eko-Epidemiologii Chorób Pasożytniczych UW

 

Źródło danych naukowych:
Wężyk D. et al. (2025), "Are you ready for the tick season? Spring dynamic of tick diversity and density in urban and suburban areas", Parasites & Vectors, 18:144. (https://doi.org/10.1186/s13071-025-06793-0)