Peripatos. Filozofia w praktyce. Spotkanie pierwsze.

2 lutego 2015

Za nami pierwsze spotkanie w ramach cyklu Peripatos. Filozofia w praktyce. Tematem spotkania było hasło: Jak przekonać do swoich racji? Sprawność argumentowania i sprawnego komunikowania myśli.

Uczestnicy warsztatu w dowolnej chwili mogli zadawać pytania czy zgłaszać wątpliwości, bowiem celem spotkania była swobodna, choć nie chaotyczna dyskusja wokół wybranych zagadnień. Problemy omawiane podczas zajęć miały charakter filozoficzny, kładliśmy nacisk na ich praktyczne i aktualne konteksty, unikając rozważań o charakterze technicznym lub ściśle akademickim.

Najpierw zastanowiliśmy się, czym jest retoryka. Sięgając do Arystotelesa wyszliśmy z założenia, że „retoryka nie ma ściśle określonego zasięgu, bo występuje wszędzie”. Retoryka bowiem w najszerszym sensie jest nieodłączna od wszelkiego znaczącego komunikatu i od każdej procedury o charakterze demokratycznym. Jesteśmy w naszej praktyce życiowej uwikłani w niezliczone sieci relacji retorycznych. W niektórych z nich występujemy jako strona wywierająca presję, w innych zaś podlegamy naciskom z zewnątrz, a w jeszcze innych pełnimy obie te role. Dlatego też znajomość elementów teorii retoryki pozwala nam lepiej funkcjonować w tych relacjach.

Następnie przeszliśmy do zagadnienia retoryki a prawdy. W przeciwieństwie do nauki, religii i absolutystycznej polityki, retoryka nie odwołuje się do pojęcia prawdy bezwzględnej czy obiektywnej pewności. Pozostaje ona na poziomie probabilistycznym, a jej celem jest uczynienie danej rzeczy bardziej przekonującą lub prawdopodobną. Nauka wymowy tak poważana i chętnie uprawiana w starożytności, a w renesansie nazywana wręcz „królową nauk” i „wielką kompilatorką”, została w czasach oświecenia - zdominowanych przez myślenie matematyczne i scjentystyczne -  zredukowana do zbędnej czy wręcz szkodliwej sztuki manipulacji.

Co zatem stanowią elementy klasycznej teorii retoryki i jaka jest ich aktualność? Retoryka może oddziaływać w trzech planach czasowych: na przyszłość (np. retoryka sejmowa wpływająca na kształt przyszłego prawa), na przeszłość (np. retoryka sądowa stawiająca w innym świetle rolę podsądnego w wydarzeniach z przeszłości) i na teraźniejszość (np. demaskatorskie śledztwo dziennikarskie, które zmienia z dnia na dzień pozycję jakiejś postaci w sferze publicznej).

Możemy wyodrębnić trzy funkcje samej retoryki: informatywno-objaśniająca (oddziałująca na rozum), zniewalająca (oddziałująca na wolę) i estetyczna (oddziałująca na emocje).

W części warsztatowej spotkania zajęliśmy się „perypatetyckim” podziałem retoryki opisowej, odwołując się do tytułu spotkania: „Jak przekonać do swoich racji. Sprawność argumentowania i jasnego komunikowania myśli”:

1. inventio (wynajdywanie tematów mowy),
2. compositio (komponowanie wypowiedzi),
3. elocutio (sfera stylistyczna mowy dotycząca kunsztu wypowiedzi),
4. memoria (sztuka zapamiętywania przemówienia),
5. pronuntiatio (związana z wykonaniem mowy, wygłaszanym słowem).

Nie pominęliśmy także obecnej w dzisiejszych czasach retoryki w marketingu politycznym czy ekonomicznym w wykonaniu kontrowersyjnych coach speakerów.

Kolejne spotkanie już 17.02 o godz. 18:00 w Pałacu Myślewickim.
Aby być na bieżąco dołączcie do naszego wydarzenia na facebooku, wystarczy kliknać tutaj