Seminarium "Studium dostępności" czyli jak tworzyć muzeum otwarte na potrzeby różnorodnej publiczności

26 października 2022

Czy muzeum może być dostępne dla każdego? Jak dostosować zabytkowe wnętrza do potrzeb szerokiej publiczności, w tym osób z niepełnosprawnościami? To dwa z wielu zagadnień, nad którymi dyskutowali uczestnicy seminarium "Studium dostępności" odbywającego się w dniach 24-25 października 2022 roku w Starej Oranżerii.

Podczas seminarium „Studium dostępności” Stara Oranżeria w Łazienkach Królewskich stała się miejscem spotkania i wymiany doświadczeń koordynatorów i koordynatorek dostępności z instytucji kultury z całej Polski.

Dzień I spotkania

Seminarium rozpoczęła debata pt. "Sztuka dostępności, czyli jak budować instytucję otwartą na potrzeby różnorodnej publiczności?". Spotkanie poprowadziła Zastępczyni Dyrektora Muzeum Łazienki Królewskie Marianna Otmianowska. Wśród zaproszonych do dyskusji gości znaleźli się zarówno muzealnicy, konsultanci, jak i samorzecznicy. Swoją wiedzą i spostrzeżeniami dotyczącymi dostępności w instytucjach kultury, a także rolą koordynatorów dostępności dzielili się:

Katarzyna Bury – historyczka sztuki i muzealniczka. Od 12 lat pracuje w Muzeum Krakowa, gdzie, jako koordynatorka dostępności zajmuje się działalnością wystawienniczą i edukacyjną.

Kamil Kowalski – dyrektor Integracja LAB w Fundacji Integracja oraz wykładowca ergonomii na Wydziale Wzornictwa ASP w Warszawie. Autor kilku publikacji na temat projektowania uniwersalnego.

Maria Alicja Włodarska – muzeolożka, kulturoznawczyni. Autorka prac na temat
dostępności muzeów dla osób z niepełnosprawnościami słuchu i emancypacji
kultury Głuchych w Polsce. Osoba słabosłysząca.

Tomasz Włodarski – Zastępca Dyrektorki Małopolskiego Instytutu Kultury w Krakowie (MIK), gdzie wspiera planowanie strategiczne, współpracę międzynarodową i projekty dostępnościowe, w tym odpowiada za program projektu „Małopolska. Kultura wrażliwa”.

Popołudniowe godziny pierwszego dnia seminarium to czas, w którym Dział Edukacji Muzeum Łazienki Królewskie oraz jego współpracownicy dzielili się doświadczeniami ze zrealizowanych w ostatnich latach dostępnych projektów edukacyjnych i społecznych tworzonych dla publiczności ze szczególnymi potrzebami m.in. dla rodzin z małymi dziećmi, osób z niepełnosprawnościami sensorycznymi czy w spektrum autyzmu, a także osób w kryzysie psychicznym. Zaprezentowane tego dnia projekty stały się punktem wyjścia do warsztatów zorganizowanych w drugim dniu seminarium.

Dzień II spotkania

Kolejny dzień seminarium rozpoczęły warsztaty „W stronę dostępności”, których celem było wypracowywanie rozwiązań dostępnych dla różnorodnej publiczności odwiedzającej muzea znajdujące się w zabytkowych wnętrzach. Każdą z grup warsztatowych tworzyli koordynatorzy i koordynatorki dostępności oraz edukatorzy i edukatorki muzealne z instytucji kultury z całego kraju. Wśród reprezentowanych instytucji znalazły się: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Literatury, Muzeum Czartoryskich w Puławach, BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej, Fundacja Inside Out, Muzeum Okręgowe w Lesznie, Muzeum Pałac Herbsta (oddział Muzeum Sztuki w Łodzi), Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu, AUKSO Orkiestra Kameralna Miasta Tychy, Muzeum Azji i Pacyfiku, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Zamkowe w Sandomierzu, Muzeum Śląskie w Katowicach, Muzeum Warszawy, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, Fundacja Integracja, Muzeum Krakowa, Małopolski Instytut Kultury, Mazowiecki Instytut Kultury, Grupa AUTENTYZM, Zamek Królewski na Wawelu, Zamek Królewski w Warszawie, Muzeum - Zamek w Łańcucie, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Fundacja Kultury bez Barier, Urząd m.st. Warszawy.

Uczestniczki i uczestnicy warsztatów dzielili się swoimi inspiracjami, dobrymi doświadczeniami i rekomendacjami w zakresie dostępnych wydarzeń edukacyjnych i kulturalnych dla takich grup odbiorców jak:

- rodziny i małe dzieci,

- g/Głusi i osoby słabosłyszące,

- osoby słabowidzące i niewidome,

- osoby wrażliwe sensorycznie i w spektrum autyzmu,

- osoby w kryzysie psychicznym.

Zebrane podczas seminarium rozwiązania zapewniające dostępne i pełnoprawne korzystanie z oferty wydarzeń muzealnych zostaną skonsultowane i poddane konstruktywnej krytyce samorzeczników reprezentujących grupy osób o szczególnych potrzebach. Rekomendacje w formie publikacji online ukarzą się w 2023 roku.

Spotkanie zakończyły wizyty studyjne w przestrzeniach edukacyjnych w Łazienkach Królewskich, po których oprowadzały ich koordynatorki z Działu Edukacji.

Uczestnicy odwiedzili i bliżej poznali program takich przestrzeni jak:

- Strefa rodzinna „Maluję!” w Starej Kordegardzie,
- Formiernia w Starej Oranżerii,
- Przestrzenie edukacyjne w Białym Domu i Wodozbiorze,
- Centrum Edukacji Ekologicznej.

Dostępność w muzeach: potrzeby, zasoby i wyzwania

Seminarium było dla uczestników okazją do spotkania, integracji i wymiany doświadczeń. Warsztaty stały się okazją do wielostronnej refleksji na dostępnością muzeów, szczególnie muzeów we wnętrzach zabytkowych. Wspólna rozmowy pozwoliły także spojrzeć na muzea w historycznych budynkach nie tylko jak na miejsca objęte szczególnym nadzorem konserwatorskim i licznymi ograniczeniami, ale jako przestrzenie będące inspiracją i miejscem rzeczywistego doświadczania sztuki poprzez kontakt z oryginalnymi dziełami sztuki i przebywanie w historycznych wnętrzach.

Wśród głównych wspólnych wniosków ze spotkania zgłaszanych przez uczestników i organizatorów seminarium znalazły się m.in.:

- potrzeba kompleksowego tworzenia wydarzeń dostępnych, w miejsce dostosowywania obecnej oferty muzeów,

- potrzeba pracy w zespołach interdyscyplinarnych nad procesem zwiększania i koordynacji dostępności w instytucjach kultury,

- potrzeba przestrzeni do regularnej wymiany doświadczeń oraz systematyzowania wiedzy i doświadczenia koordynatorów i koordynatorek dostępności w formie bezpośrednich spotkań i warsztatów.

Więcej w filmowej relacji z seminarium.

Za program, koordynację i opiekę merytoryczną podczas seminarium „Studium dostępności” odpowiadają:
Olga Michalik (Specjalista ds. dostępności, Koordynatorka programu Muzeum Dostępne)
Anna Milczanowska (Pełnomocniczka Dyrektora ds. dostępności)