Drobne ssaki Łazienek Królewskich - mikrokosmos w centrum miasta

26 marca 2021

Ogrody Łazienek Królewskich to dom dla wielu gatunków zwierząt. Niektórym z nich nie przeszkadza towarzystwo ludzi, inne kryją się w zaroślach i niełatwo je wypatrzeć.

Badania drobnych ssaków (naziemnych gryzoni i ryjówkokształtnych) mają w Łazienkach już stosunkowo długą historię, a ich początki sięgają końca lat 70. XX wieku. Analizując dane zebrane w ciągu ponad 40 lat, można wyciągnąć szereg wniosków dotyczących stanu populacji oraz zachodzących w niej zmian. Ogółem wykryto obecność siedmiu gatunków drobnych ssaków: myszy  polnej, myszy  leśnej, myszy domowej, darniówki, szczura wędrownego, kreta i ryjówki aksamitnej.

Najlepiej znana odwiedzającym park jest mysz polna. Gatunek ten (z charakterystycznym czarnym paskiem na grzbiecie) można zobaczyć w ciągu dnia, niektóre osobniki są na tyle oswojone, że pobierają pokarm bezpośrednio od ludzi (co stanowczo odradzamy dla dobra zarówno ludzi jak i myszy). Jest to gatunek łatwo adaptujący się do nowych warunków i zjadający różnorodny pokarm, stąd występuje powszechnie na większości terenów zielonych Warszawy. Do niedawna mysz polna była zdecydowanym dominantem w zespole drobnych ssaków.

W przyrodzie jednak zachodzą nieustanne zmiany i w ostatniej dekadzie na terenie Łazienek pojawił się nowy gatunek- mysz leśna. Jest to gryzoń znacznie większy, agresywny i dominujący. Jego udział systematycznie rośnie i prawdopodobnie wypiera mysz polną.  Gatunki te konkurują o przestrzeń oraz pokarm. Dokładna droga kolonizacji Łazienek przez mysz leśną nie jest znana. Do niedawna spotykane były tylko na terenie większych kompleksów leśnych, na peryferiach miast oraz w zadrzewieniach nad Wisłą. Mysz leśna jest gatunkiem o typowo nocnym trybie aktywności, może również wspinać się po drzewach. W ostatnich latach coraz częściej spotykamy jej gniazda podczas kontroli budek dla wiewiórek.

Bardzo ciekawym gatunkiem jest darniówka - gryzoń prowadzący bardzo skryty tryb życia, występujący w Polsce stosunkowo rzadko. Łazienki są jednym z ostatnich miejsc jego występowania na terenie Warszawy a miejscowa populacja jest prawdopodobnie bardzo liczna. 

Liczebność kretów niestety spadła w ciągu ostatnich dziesięcioleci, za co w znacznej mierze odpowiedzialna jest izolacja łazienkowskiej populacji. Trzeba zaznaczyć, że krety są ssakami bardzo pożytecznymi, pozytywnie wpływającymi na aerację, uwilgotnienie i aktywność biologiczna gleby. Wbrew powszechnej opinii krety nie zjadają korzeni, bulw i innych części roślin, ponieważ są obligatoryjnymi mięsożercami i sprzymierzeńcami ogrodników.

Ryjówkę stwierdzono na terenie Parku jedynie raz w latach 80-tych XX wieku. Zwierzęta te są wrażliwe na postępującą urbanizacje i nie występują na obszarach położonych w centrum Warszawy.

 

Dr hab. Jakub Gryz, prof. IBL

Dr hab. Dagny Krauze-Gryz

 

Dr hab. Dagny Krauze-Gryz

Absolwentka studiów na kierunku biologia, doktor nauk leśnych, pracownik naukowo dydaktyczny Instytutu Nauk Leśnych SGGW. Specjalistka w zakresie biologicznych podstaw ochrony przyrody, ekologii behawioralnej, gatunków inwazyjnych. Od ponad 10 lat jej głównym obiektem badawczym są gryzonie z rodziny wiewiórkowatych. Badania prowadzi w Warszewie m.in. w Łazienkach Królewskich oraz na obszarach pozamiejskich. Jest krajowym koordynatorem zbierania danych o występowaniu wiewiórek pospolitych w ramach Atlasu Ssaków Polski. Ekspert w projekcie GDOŚ „Inwazyjne gatunki w Polsce”, gdzie oszacowała ryzyko pojawienia się w Polsce obcych, inwazyjnych gatunków z rodziny wiewiórkowatych oraz ich potencjalny wpływ na rodzimy przyrodę. Współpracuje z badaczami z renomowanych ośrodków naukowych z Wielkiej Brytanii, Włoch i USA. Jest autorką licznych publikacji naukowych oraz wystąpień konferencyjnych. 

 

Dr hab. Jakub Gryz prof. IBL

Biolog, leśnik, ornitolog, praktyk, zaangażowany w ochronę przyrody na terenie stolicy. Zatrudniony w Zakładzie Ekologii Lasu Instytutu Badawczego Leśnictwa. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się w zakresie ekologii zwierząt drapieżnych oraz populacji ich ofiar. W ramach realizacji pracy doktorskiej scharakteryzował warszawską populację puszczyka. Prowadzi również badania miejskiej populacji lisa i kun. Na terenie Łazienek nadzoruje eksperyment dotyczący wykorzystania budek przez wiewiórki. We współpracy z entomologami prowadzi badania dotyczące fauny bezkręgowej zasiedlającej gniazda ptaków i ssaków (wiewiórek, popielic, myszy).