Detale pod lupą, czyli o uważnym patrzeniu

4 grudnia 2020

Autorzy zdjęć nadesłanych do naszego archiwum społecznego, fotografując bliskich na tle przyrody i architektury Łazienek, utrwalili szereg przemian zachodzących w wyglądzie historycznych obiektów. Przyglądając się archiwalnym kadrom, nawet tym na pozór dobrze znanym, warto zwrócić uwagę na drugoplanowe detale.

Jednym z wyjątkowo chętnie fotografowanych miejsc w otoczeniu Pałacu na Wyspie są widoki na otoczone zielenią, arkadowe mostki, które malowniczo odbijają się w tafli wody. Oba mostki kolumnadowe, które łączą pałac z bocznymi pawilonami, do II wojny światowej były przeszklone, a most po stronie wschodniej posiadał dodatkowo nadbudowaną kondygnację. W wyniku powojennej odbudowy pałacu mostkom nadano kształt, w którym znamy je do dziś (zniszczone przeszklenia nie zostały odtworzone). Ich dawną formę można oglądać na przedwojennych zdjęciach.

Attykę widowni Amfiteatru w Łazienkach zdobiły pierwotnie posągi przedstawiające szesnastu dramaturgów, które były ustawione na rytmicznie rozmieszczonych postumentach. Zwieńczenie attyki w tym kształcie widzimy na zdjęciu z 1906 roku. Na początku lat 20. XX w., z uwagi na zły stan techniczny posągów, zastąpiono je ośmioma rzeźbami autorstwa Stanisława Jakubowskiego, które można oglądać do dziś. Ustawione zostały w taki sposób, że zajmują co drugi postument spośród pierwotnie przeznaczonych do umieszczenia rzeźb.

Przykładem obiektu, którego obecność na dawnych fotografiach pomaga w ich datowaniu, jest pomnik konny księcia Józefa Poniatowskiego. W długiej i burzliwej historii pomnika miał miejsce również epizod łazienkowski. W 1952 roku nowy odlew pomnika - dar Królestwa Danii (oryginalny został zniszczony przez Niemców w 1944) został ustawiony w Łazienkach. Fotografie, na których widzimy pomnik księcia Poniatowskiego na wysokim postumencie przed Starą Oranżerią, zostały z pewnością wykonane między 1952 a 1965 rokiem. Pomnik zakończył swój pobyt w Łazienkach 16 października 1965, dokładnie o godzinie 13:30. Wówczas przeniesiono pomnik z postumentu przed Starą Oranżerią na specjalną platformę, na której wyruszył w swą ostatnią podróż, na Krakowskie Przedmieście.  

Warto także dodać, że najsłynniejszy łazienkowski monument, którym jest bez wątpienia pomnik Fryderyka Chopina, na powojennych zdjęciach mógł pojawiać się nie wcześniej niż 11 maja 1958. Wtedy bowiem odsłonięto pomnik zrekonstruowany po zniszczeniu w trakcie wojny.

Przemiany zachodziły, rzecz jasna, również w wyposażeniu i wystroju wnętrz. W 1960 roku udostępniono zwiedzającym część sal odbudowanego i odnowionego po zniszczeniach wojennych Pałacu na Wyspie. Na fotografii z 1962 r. widzimy chłopca w charakterystycznych, muzealnych kapciach, podziwiającego zegar w formie figury Chronosa dźwigającego sferę niebieską. Zegar ten ustawiony był wówczas na kominku w Jadalni, na parterze Pałacu na Wyspie. Obecnie jest prezentowany piętro wyżej - znajdziemy go na stiukowym filarze, na tle okna w Małej Galerii.

Tego rodzaju ciekawostek, uchwyconych w dawnych kadrach, jest w historii Łazienek znacznie więcej (a niektóre z nich mogą być pomocne w datowaniu fotografii). Przemiany, które można w ten sposób prześledzić, dotyczą m.in. wyglądu elewacji obiektów, znajdujących się w ogrodach rzeźb i pomników, małej architektury, ale także całych budynków lub ich istotnych części, po których nieraz nie ma dziś już śladu. O niewielkiej kaplicy (pierwotnie cerkwi), która do 1947 r. przylegała do zachodniego pawilonu Pałacu na Wyspie, można przeczytać w osobnym wpisie.

Jola Żubrowska, Dział Edukacji Muzealnej MŁK